Приветствую Вас Гость!
Меню сайта
Категории каталога
| УÆРХÆГ ÆМÆ ЙÆ ФЫРТТÆ [7] |
| УЫРЫЗМÆГ ÆМÆ САТАНА [7] |
| СОСЛАН [12] |
| СЫРДОН [9] |
| ХАМЫЦ ÆМÆ БАТРАДЗ [22] |
| АЦÆМÆЗ [2] |
| ХИЦНÆН КАДДЖЫТÆ [10] |
| НАРТЫ СÆФT [2] |
Наш опрос
Форма входа
Поиск
Ссылки
|
Статистика
В сети всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
Осетия - Алания | Осетины - Аланы | Сарматы
| Главная » Статьи » НАРТЫ КАДДЖЫТÆ » СОСЛАН |
СОСЛАН МÆРДТЫ БÆСТЫ-2
— Рацыдтæн уырдыгæй. Кæсын, æмæ иу обауыл фыцы пæлхъпæлхъæй фæрсæй-фæрстæм æртæ цæдæджинаджы, сæ быны саджы сыкъатæй цырын арт. Дыууæ кæройнаг аджы кæрæдзимæ æппарынц дзидзатæ армгай æмæ агъдгай, ас тæуккагмæ дзы басы цъыртт дæр нæ хауы — сурæй сырсыр кæны. Уый та цæмæн афтæ у?— бафарста Сослан, — Диссаг дæм ма кæсæд уый дæр. Уый та уый амоны, æмæ ахæм рæстæг æркæндзæн, æмæ æцæгæлон адæмтæ кæрæдзимæ æфсымæрæй æнгомдæр суыдзысты, алы мыккæгтæ æфсымæртау хæларæй цæрдзысты, æрвадæлтæй лымæндæр бауыдзысты. — Уырдыгæй рацыдтæн,— загъта Сослан,— æмæ федтон ноджы диссагдæр: иу ран фæндаджы был усы кæлмæрзæн æмæ лæджы худ хæцынц хъæбысæй. Куы сæ иу фæбынæй вæййы, куы — се 'ннæ. Бирæ фæхæцыдысты, стæй, æппын фæстаг, фæрсæйфæрстæм æрлæууыдысты фæндагыл. — Уый та,— загъта Бедуха,— амоны уый, æмæ æрцæудзæн ахæм рæстæг, нæлгоймаг æмæ сылгоймаг æмбартæ кæд суыдзысты, нæлгоймаджы сæрыл кæд нал уыдзæн хъуыддаг. — Цæуын та байдыдтон. Кæсын, æмæ иу ран мæ фæндагыл рифтæгтæ. Мæнæ цы рифтæгтæ ис, зæгъгæ, сæм ехсы хъæдæй уæлбæхæй æрæвнæлдтон. Тыхджын та куыннæ дæн — Нарты хъæзтыты-иу барæг уæлбæхæй фелвæстон, фæлæ уыдоны, маразæгъай, змæлын дæр фæкæнон, мæ ехсы хъæд асаст. Мæнæ диссаг, зæгъгæ, æргæпп кодтон бæхæй, схæцыдтæн . сыл иу къухæй, нæ мын скуымдтой сисын; дыууæ къухæй сæм февнæлдтон æмæ мæ уæрджыты сæртæй дæлæмæ зæххы афардæг дæн, уæддæр мын фезмæлын дæр нæ бакуымдтой. Мæнæ стыр диссаг, зæгъгæ, загътон æмæ сæ ныууагътон. Цымæ цы уыди уый та? — Куыд сæ хъуамæ сфæрæзтаис!— загъта Бедуха.— Уыцы рифтæгтæ сты адæймаджы хорздзинадтæ. — Рацыдтæн уырдыгæй. Фæндагыл лæууы алыхуызон æндæхты къуыбылой. Уæдæ ацы къуыбылойæ куы айсин мемæ, зæгъгæ, загътон мæхицæн æмæ йæ байдыдтон мæ цонгыл тухын. Тухын, тухын, фæлæ къуыбылой уæддæр къаддæр нæ кæны. Фæдис ыл кодтон бирæ, фæлæ йæ 'мбаргæ нæ бакодтон. — Уыцы къуыбылой нысан кæны дунейы сусæгдзинæдтæ: цас фæнды тырнай сæ базонынмæ, базондзынæ дзы æрмæст хæрз чысыл,— загъта Бедуха. — Уырдыгæй рацыдтæн, æмæ иу ран быдыры ноджы къуыбылой: размæ тулгæ-хæлгæ кæны, фæстæмæ та тулгæ-тухгæ, афтæмæй йын нæ хæлын æнтысы, нæ — тухын. Уый та цæмæн уыд?— фæрсы Сослан. — Уый диссаг нæу,— дзуапп ын дæдты Бедуха,— ахæм рæстæг скæндзæн, æмæ адæм сбирæ уыдзысты æмæ зæхх баргæ кæндзысты. — Рараст та дæн. Кæсын, æмæ мæ фæндагыл мæнæ бæхсныджы къуыбылой, бæхы къæхты разæй тулы. Фæстæмæ фæкастæн, æмæ мын фæсте мæ бæхы счъилтæ хойы. Уалынмæ дзы фæхицæн дæн. Дисы бацыдтæн; æвæццæгæн мыл исты фыдбылыз цæудзæни, зæгъгæ, загътон мæхицæн. — Ма тæрс,— загъта Бедуха,— ницы дыл æрцæудзæн уымæй, фæлæ-иу уыцы къуыбылой дæ бæхы разæй куыд фæцис, фæсте та-иу ын йе счъилтæ куыд бариуыгъта, раст афтæ у дæ зонгæты хъуыддаг дæр: ис дзы ахæмтæ, æмæ дæм разæй худгæ фæкæны, фæсте та дын де счъилты нуæрттæ лыг кæны. — Рацыдтæн уырдыгæй. Кæсын, æмæ Нарты фыдæлтæ бадынц, сæ разы фынгтæ 'вæрд, алы хæринаг, алы нуази-нагæй се дзаг, афтæмæй, фынгтæн сæ кæрон та гæдыйы мард æмæ куыдзы мард. Кæсынц Нарты зæрæдтæ сæ фынгтæм, фæлæ сæм æвналгæ нæ кæнынц. — Æмæ сæм куыд æвналой?— загъта Бедуха.— Уый, ды мæрдты бæстæм куы цыдтæ, уæд сын Сатана ныффæлдыста куыдзы мард æмæ гæдыйы мард, цæмæй, фæстæмæ куы ссæуай, уæд æй радзурай, æмæ уымæй базона дæ балцы æцæгдзинад. — Хорз,— загъта Сослан фæстагмæ, — бамбæрстон сæ ныр иууылдæр, фæлæ .ма не 'мбарын уæддæр иу хъуыддаг: куы 'рбацыдтæн ардæм, уæд дæ сæр дæ гуырыл цæуылнæ уыд? Уый та цы диссаг у? — Æмæ уый та куыннæ зоныс?— загъта Бедуха.— Мæ сæр æдзух дæр демæ вæййы. Æз дын ардыгæй бирæ 'ххуыс кæнын. Ардæм куы сфæнд кодтай, уæд дæр дын фæндæгтæ мæ руаджы суæгъд сты, æндæра ма удæгасæй исчи мæрдты бæстæм æрбацыдис? Ды дард балцы куы вæййыс æмæ дæ сæрмæ сау асæст куы цæуы, уæд дын уый дæр æз вæййын, цæмæй ма фæлмæцай хурæй. Хæсты куы вæййыс, уæд демæ чи фæхæцы, уыдонæн сæ сæрмæ тыгъдызæй куы ныллæууы, уæд уый дæр æз вæййын, кæд де 'фсæдтæ фæтыхджын уаиккой, зæгъгæ. Стæй рацыдис Бедуха æмæ ракуырдта мæрдты Барастырæй Аза-бæласы сыфтæ, æрбахаста сæ Сосланмæ æмæ йын загъта: — Кæд мæрдтæм Цсбугæ 'рбакодтай, уæд уый — дæ хъаруйы фæрцы, æндæр, хуыцауы^вастæй, мæрдтæм фæндаг никæмæн ис, нæ дæр фæстæмæ мæрдты бæстæй уæлæуыл дунемæ йс цæуæн. Ды дæр иугæр мæрдтæм æрбацыдтæ, уæд дын фæстæмæ фæндаг нал ис. Фæлæ æз мæ цæстытæ куы 'рныкъулон, уæд дæ бæхы цæфхæдтæ фæстæрдæм сагъд фестдзысты, æмæ- иу уæд цæугæ. Мæрдты адæм дæ фæсте сурдзысты, чидæр фæлидзы æмæ мах дæр лидзæм зæгъгæ, фæлæ фæдмæ 'ркæсдзысты, æмæ мидæмæ разындзæн; мæрдтæ раздæхдзысты фæстæмæ, алчи йæ бынатмæ. Фыдæбоны лæг дæ, Сослан, стырзæрдæ лæг. Дæхи æнцад цæрын никуы ныууадздзынæ! Цæрынæй хæрынмæ мæ коммæ никуы бакастæ, фæлæ дын фæдзæхсын: ардыгæй куы ацæуай, уæд цыдæриддæр хæзнайыл сæмбæлай дæ фæндагыл — кæсгæ дæр-иу æм ма фæкæн, дæ фæндаг-иу дар. Бедуха куыд загъта, афтæ бакодта, æмæ Сосланæн йæ бæхы цæфхæдтæ фæстæрдæм сагъд фестадысты. Сослан хæрзбон загъта Бедухайæн, сбадтис йæ бæхыл æмæ рараст ис мæрдты бæстæй. Мæрдтæ дæр базыдтой, чидæр кæй фæцæуы мæрдты бæстæй, æмæ мæрдты дуары 'рдæм ныххæррæтт кодтой йæ фæдыл; фæлæ, бæхы фæд мидæджы 'рдæм здæхт у, уый куы федтой, уæд загътой, уый нæхи 'рдæм æрбацыдис, зæгъгæ, æмæ сæ алчи йæ бынатмæ ацыдис. Цас та фæцыдис Сослан, чи зоны, фæлæ иу афоны æрбахæццæ ис мæрдты дуармæ. — Дуар бакæн!— дзуры Сослан Аминонмæ. — Сослан, иугæр мæрдты бæстæм æрбацыдтæ, уæд ардыгæй фæстæмæ здæхæн нал ис,— дзуапп ын радта мæрдты дуаргæс. Куы нæ йын кодта Аминон дуар, уæд Сослан æрцæфтæ кодта ехсæй йæ хъандзалсæфтæг бæхы, рарæмыгъта дуар, афтæмæй тыхæй рацыдис мæрдты бæстæй. Цæуы, цæуы æмæ иу ран фæндагыл æрбамбæлдис сыгъзæринты кæрийыл. Йе зæрдыл æрбалæууыд Бедухайы фæдзæхст, æмæ йæм нæ бавнæлдта, фæстæмæ дæр æм нæ фæкаст. Цæуын та байдыдта ноджы; цас рауадаид, чи зоны, фæлæ та иу ран уыны сыгъзæрин рувасы къæдзил. Нæ та систа уый дæр Сослан, фæстæмæ дæр та йæм нæ фæкастис. Цæуы, цæуы æмæ иу ран æрбамбæлдис иу худы зæрондыл. Худы зæронд куы ауыдта, уæд дзуры йæхи нымæры: «цæмæн бакастæн мард усы коммæ, мæхи æнæхай цæмæн фæкодтон ахæм хæзнатæй?!» Нал фæлæууыдис худмæ, систа йæ, ацы худы зæронд нæ чындзытæн уæддæр ахæссон, нæ куыройы сын фалгæрæттæ расæрфынæн бабæздзæн, зæгъгæ, æмæ йæ атъыста йæ роны. Цæуын та байдыдта Сослан, сæхимæ сæввахс ис, туацъæмæ схæццæ ис. Туацъæйы йæ бæхæй æрхызтис, бæласыл æй бабаста, йæ саргъ ын систа, стæй какон сындз ракодта æмæ йæ нæмын райдыдта йæ тых йæ бонæй. Бæхæн фыр надæй йæ туг алырдыгæй кæлы. — Тагъд, дæ адзал цæмæй у, уый мын зæгъ,— дзуры Сослан бæхмæ,— на 'мæ дæ ацы фыдæбæттæй не суæгъд кæндзынæн. Бæх ницы дзуры. Уæд Сослан фæмæсты ис, фелвæста дынджыр бæлас æд уидæгтæ æмæ йæ йæ бæхы сæрыл лыстæг пырх ныккодта. Цы ма кодтаид бæх дæр — сдзырдта: «Мæ адзал мæнæн мæ къæхты хæфсытæй у; бынæй мын мæ хæфсытæ куы нæ срæхойай, уæд мын мæлæт нæй: хъандзалсæфтæг дæн. Уæдæ дæхицæн та дæ адзал цæмæй у?» — фæрсы бæх Сосланы. — Æз æгасæй дæр болат дæн, æрмæст мæ уæрджыты сæртæй фæстæмæ — уыдон мын фæлмæн сты, æмæ Балсæджы цалхæй у мæ мæлæт: уый мæ уæрджыты сæртыл куы нæ атула, уæд мын æндæр мæлæт ницæмæй ис,— загъта Сослан. — Гъе ныр дын æй Хуыцау ма ныббарæд,— бæх æм дзуры,— дæхи дæр бабын кодтай æмæ мæн дæр. Дæ роны цы худы зæронд цæвæрдтай, уый-ма фен — уый Гæтæджы фырт гæды Сырдон уыд. Асгæрста Сослан йæ рон, æмæ худы зæронд уым нал ис. Бамбæрста йæ уæд, цæуылнæ йын уагъта Бедуха исын, йæ фæндагыл цы хæзнатыл æмбæлдаид, уыдон. Сырдон куы фехъуыста, цæмæй у Сосланæн йæ мæлæт, стæй йæ бæхы мæлæт, уæд агæпп кодта Сосланы ронæй æмæ дæлдзæхмæ уайыныл фæцис, хæйрæджыты паддзахмæ æфсадгур. — Нарты Сослан адæмæн сæ туг банызта,— загъта Сырдон хæйрæджыты паддзахæн,— йе стыр ныфс йæ бæх у, æмæ бæхæн йæ мæлæт у йæ къæхты хæфсытæй, æмæ мын фатджын æфсæдтæ радт, бынæй йæ хæрдмæ чи 'хса, ахæмтæ. Радта йын хæйрæджыты паддзах æфсæдтæ. Уыдон дæлдзæхæй хæрдмæ 'хсын байдыдтой Сосланы бæхы æмæ йын æй амардтой йæ къахы хæфсæй. Бæх куы мардис, уæд дзуры Сосланмæ: — Æз мæлын, фæлæ мæ тагъд мæхæлыстыгьд акæн, мæ цармы мын ныннæм хъæмп, сбад мыл, æмæ дæ афтæмæй, чи зопы, дæ хæдзарыл сæмбæлын кæнон. Сослан бæхы мард мæхæлыстыгъд акодта, йæ цармы йын хъæмп ныннадта æмæ йыл саргъ авæрдта. Сбадтис ыл æмæ та фæцæуы йæ фæндагыл. Сырдон дæр та фехъуыста бæхы ныхас, тагъд та азгъордта хæйрæджытæм дæлдзæхмæ æмæ сæм дзуры тызмæгæй: — Тагъд, хæйрæджытæ, уæ фæтты бырынчъытæ зынг кæнут æмæ йæ афтæмæй æхсут! Байдыдтой тæвд кæнын хæйрæджытæ сæ фæтты бырынчъытæ; сырх зынг- иу сæ скодтой æмæ сæ афтæмæй æхстой уæлзæхмæ. Хæйрæджыты тæвд фæттæ сæмбæлдысты Сосланы хъæмпын «бæхы» гуыбыныл; хъæмп мидæгæй схæцыд, æмæ «бæх» æгасæйдæр басыгъд. Фистæгæй бацыд Сослан сæхимæ, йæ саргъ йе 'ккойы, афтæмæй. Радзырдта Сатанайæн, цы федта мæрдты бæсты, уыдон иууылдæр. Сатанайы дæр уæд бауырныдта, Сослан мæрдты бæсты кæй уыдис, уый. Радта Сатана йæ диссаджы къухдарæн Сосланмæ. Сослан ахаста къухдарæн æмæ дзы денджызы былыл стыр зиллакк æркодта,— фестадис дзы æфсæйнагæй стыр сау галуан. Йæ цыппар фисыны йын ныссагъта Аза- бæласы сыфтæ. Стæй йын Сатана ракуырдта Æфсатийæ уадындз. Сослан уыцы уадындзæй ныууасыд, æмæ галуанмæ æрцыдис æртæ сæдæ сырды: уыдонæй иу сæдæ сагтæ уыдис, иннæ сæдæ — дзæбидыртæ, аннæ сæдæ та — æндæр алымыккаг сырдтæ. Авд уæйыджы куы федтой сæ ирæд, уæд радтой сæ хъан — Хуры чызг Ацырухсы Сосланæн усæн. | |
| Категория: СОСЛАН | Добавил: Рухс (07.09.2009) | |
| Просмотров: 1479 | Рейтинг: 0.0/0 | |
Схожие материалы:
| Всего комментариев: 0 | |
