Осетия - Алания | Осетины - Аланы | Сарматы

Йæ фырты сæфты фæстæ йæ фæрстæ цъæх арт уагътой сохъыр уæйыг
Æфсæронæн. Нартæй йæ маст цæмæй райса, ууыл архайдта æмæ алы
фæндтæ кодта. Батрадзæн йæхимæ кæм бауæндыдаид, фæлæ, дын, иу бон
куы уыди, уæд бахуыдта йæхимæ уазæгуаты Нарты зæрæдты — Уырызмæг
æмæ Хæмыцы. Йæ фырттæн бафæдзæхста: «Фæсхæдзар æмбæхстæй лæуут;
нозт тых кæнын куы байдайа Нарты зæрæдтæн, уæд уæм бæрæг
кæндзынæн, æмæ-иу уæхи хæдзармæ хæстæг ласут».
Нæ бацауæрста цæхх æмæ кæрдзыныл Æфсæрон — сырды фыдæй фынгтæ
зæхмæ тасыдысты, рахаста нозт æмæ дæлæмæ рæгъ, уæлæмæ рæгъ —
афтæмæй нуазын райдыдта Уырызмæг æмæ Хæмыцимæ.
Ницы фыд æнхъæл уыдысты Нарты дыууæ зæронды æмæ нозтæй сæхимæ
куыннæ фæкастаиккой? Гъа ныр сæм нозт хъарын байдыдта, зæгъгæ,
афтæ, дын, Æфсæроны фырттæ хæдзармæ сæхи хæстæг баластой.

Уæд та иухатт Нарты гуыппырсартæ — Уырызмæг, Хæмыц æмæ Сослан
ацыдысты цуаны. Авд боны æмæ авд æхсæвы фæхаттысты, æмæ сыл
сырдæмбæлæг нæ фæци.
Хæлцæй дæр æмæ дарæсæй дæр схъуаг сты Нарт æмæ сфæнд кодтой
фæстæмæ раздæхын. Цæуынц, цæуынц, æмæ сыл иу тар хъæды кæрон иу
урс саг фембæлди — сæ фæндаг сын разæргæвст æркодта, афтæмæй
фæлидзы.
Нарт сæ номдзыд хотыхтæ фелвæстой æмæ йæ афтæмæй сурынтæ
байдыдтой. Саг сæм æхстбæрцмæ æрлæууы, стæй та дарддæр алидзы.
Нарт дæр æй сурынц, уæдæ цы! Авд хохы æттæмæ сæ басайдта саг æмæ
уым цыдæр æрбаци.

Кадзиты Сатана йæ лæппуйæн арæзта кæхц æмæ рарвыста Кадзиты
чызджытæн сæ рæсугъддæрты æмæ сын загъта:
— Ацæут Нарты Сатанамæ кæхцгур; лæвæрттæ уын фæкæндзæн, æмæ-иу
фæстæмæ афоныл раздæхут. Араст сты чызджытæ. Нарты цæхæрцæст
Сослан фыдбылыз кæм нæ уыд! Фембæлди фæндагыл Кадзиты чызджытыл
æмæ сын фыд митæ фæкодта. Фæстæмæ ныццыдысты чызджытæ мæстæйдзагæй
Кадзиты Сатанамæ. Сатана сæ фæрсы:
— Цы баистут?
— Фыдвæд, фыдамонд фæхæссæд, кæхц кæмæн кæныс, уый дæр, æмæ нæ
кæхцгур кæмæ æрвыстай, уый дæр: Сослан ныл фембæлдис æмæ нын фыд
митæ фæкодта,— загътой чызджытæ.

Нартыл та фыд аз скодта, æмæ бирæ хъуæгтæ æййæфтой. Уæд
иуахæмы Батрадз дзуры йæ хистæртæм:
— Искуыдæм фæцæуæм, æмæ мæ ауæй кæнут — кæд уын уæ цардæн
искæцы 'рдыгæй феххуыс уаин. Рацыдысты Нарт иу дард бæстæм æмæ уым
Батрадзы иу æлдарæн ауæй кодтой.
Йæхи хуымæтæг лæджы уаджы 'вдыста Батрадз æмæ афтæмæй куыста
æлдарæн, уæдæ цы уыдаид! Кусгæ та афтæ кодта: сæдæ цæдыл-иу хъæдмæ
ацыд, бæлæстæ-иу æд уидæгтæ сыскъуыдта, сæ хихтæ-иу сын ахсæста,
сæдæ галхатты-иу аввонг кодта суг æмæ-иу иннæ хъæддзаутæ хъæдмæ
нæма бахæццæ сты, афтæ-иу уый фæстæмæ хъæумæ æрхæццæ ис.
Æлдар цинæй цæуылнæ мардаид, хорз æлхæдыл фæхæст дæн, зæгъгæ.
Афтæмæй куыста. Батрадз. Уæд иу бон куы уыди, уæд Хуыцау
æлдары хъæумæ иу уæйыджы æрбауагъта. Уынджы фæцæуы уæйыг, æмæ дзы
адæм фæйнæрдæм лидзынц.

Нарты Сосланы ус уыди Хуры чызг. Рагæй фæнд кодта Хызы 'лдар
Сосланы усы йæхи бакæнын. Æууæрдын райдыдта йæ бæхы,— авд азы
дæргъы йæм фæзылди къæйгонд хъæбæр хорæй.
Иухатт куы уыди, уæд Сосланы ус хуртуæттæ кодта. Хызы 'лдар æй
федта, сбадти йæ хорхор бæхыл æмæ араст ис Сосланы хæдзармæ.
Сослан уыцы рæстæджы уыди дард балцы.
Хызы 'лдар Хуры чызджы афардæг кодта, уæдæ цы уыдаид!
Йæ хæд уæлвæд Сослан йæ балцæй æрыздæхти, æмæ йæ усыл йæ цæст
куы нæ 'рхæцыд, уæд бафарста Сатанайы, кæм ис, зæгъгæ. Сатана йын
радзырдта, йæ усы йын Хызы 'лдар кæй ахаста æмæ йæ Хызы фидары кæй
дары, уый.

Нартæн се стырдæр хæзнатæй иу уыди Уацамонгæ. Уымæ ахæм
миниуæг уыд, æмæ, æвæдза, адæймаг йе скуыхтдзинæдты тыххæй æцæгтæ
дзуры, уæд-иу æнæвналгæйæ йæхи систа æмæ-иу адæймаджы дзыхы размæ
бацыд, на 'мæ-иу йæ бынатæй змæлгæ дæр нæ фæкодтаид.
Иуахæмы та Нарт бадтысты æмæ сæ Уацамонгæйы сæ разы
æрæвæрдтой, къуымæлæй йе 'дзаг, афтæмæй. Æмæ алыхуызон таурæгътæ
кæнын байдыдтой сæ лæгдзинæдты тыххæй.
Иу-иу загъта: æз афтæ дæр бакодтон æмæ уфтæ дæр, æз уым æмæ
уым фескуыхтæн; иннæ дæр — афтæ, аннæ дæр — афтæ. Фæлæ кæсынц, æмæ
Уацамонгæ йæ бынатæй змæлгæ дæр нæ кæны.
Батрадз æнцадæнцой бады æмæ хъусы.

Арвы рухс æмæ зæххы фидауц баскуыхти авд æфсымæры иунæг хо
Акула-рæсугъд.
Саразын кодта йæ авд æфсымæрæн дыууæ денджызы 'хсæн, авд
фæндаджы астæу, æфсæн мæсыг æмæ уым бадти, æттæмæ нæ каст; йæ
цæстæй нæлгоймаг никуы федта. Нарты хæрзæджытæ йæ уындмæ бæргæ
бæллыдысты, фæлæ уый сæ къухы не 'фтыди.
Уæд иу бон куы уыди, уæд Нарты гуыппырсартæ, Уырызмæгæй
фæстæмæ, Сау хохы сæрмæ æрæмбырд сты æмæ уым симд сарæзтой. Симгæ
та афтæ кодтой, æмæ хæхтæ згъæлдысты, сау хъæды бæлæстæ фæзтытæ
кодтой, зæхх сæ быны лæпп-лæпп кодта.

Иухатт Нартæн сæ дзуар æргом рацыд. Устытæ йæм иугай-дыгай
цыдысты æмæ йын лæгъстæ кодтой: «Хорз нывы конд мын радт, хорз
нывы конд мын радт!»
Иннæты хынцмæ йæм Батрадзы ус дæр ссыд æмæ йæм бадзырдта:
— Табу дæхицæн, нæ дзуар!— мæ кувинæгтæ мын айс æмæ мын исты
хæрзиуæг бакæн.
Дзуар æм радзырдта:
— Дæ хуызæн мондадæджынтæн æз хæрзиуæг нæ кæнын.
Ус ма цы загътаид!— аздæхт æмæ мæстæйдзагæй сæ хæдзармæ
ныццыди.
Батрадз сæхимæ нæ уыд — балцы та ацыд кæдæмдæр.
Бады æнкъардæй Батрадзы ус.
Уæд мæнæ зæрватыкк æрбатахт æмæ хæдзары ердойыл абадт.
Батрадзы ус æм дзуры:

Нарты гуыппырсартæ æмбырдæй бадтысты сæ къæлæтджын бадæнтыл.
Тæрхон кодтой уыдон сæ дзыллæйы сæрыл.
— Нарт Нарт уæд уыдысты, арв сæ нæрын уæд нæ уæндыди, æмæ
мæлын куы зыдтой сæ дзыллæйы сæрыл, алчи сæ хæцын куы фæрæзта
йæхиуыл. Нарт Нарт уæд уыдысты, æмæ нæртон адæймаджы дзыхæй
рæстдзинады йеттæмæ куы ницы ирвæзти, Нæ дзыллæ дзыллæ уæд
уыдысты, æмæ сæ сæр сæрмæ куы хастой.
Афтæ радзырдта Нарты æмбырдæй иу хистæр.
— Адæмтæ хæлæг уæд кодтой Нартмæ, сæ хорзы кой дардыл уæд
хъуысти Нартæн, сæ гуыбыныл хæцын куы фæрæзтой, нозтæй сæхи куы
хъахъæдтой, ронгæй сæ бæрц куы зыдтой; ацы рæстæджы хуызæн сæ
мæрдты къоти куы нæ калдтой нозт æмæ хæрдыл; æнæгъдау фыр нозтæй
се 'фсарм куы нæ сæфтой, сæ зонд, се 'хсар куы нæ састой.
Афтæ загъта дыккаг хистæр.

Нарты Хæмыц Нарты 'хсæн номдзыд лæг уыди. Цæуæнты цыди,
хæтæнты хатти æмæ бирæ хæрзтæ фæци Нартæн.
Фæлæ йæм Борæты Бурæфæрныг рагæй мæсты уыд. Уый афтæ рауад.
Хæмыцы комы уыд Архъызы дæндаг. Уыцы дæндагмæ ахæм миниуæг уыд,
æмæ-иу æй сылгоймаджы мыккагæй кæмæдæриддæр равдыстаид Хæмыц, уый-
иу ын йæ фæндоныл дыууæ нæ. загътаид. Уымæ гæсгæ бирæты зæрдæхудт
райста Хæмыц. Йæ ус Быценон куы нæуал уыдис, уæд Борæты
Бурæфæрныджы усмæ дæр фæрæдыди. Бурæфæрныг маст йæ зæрдæйы
нытъыссæн кодта, фæлæ йæ куыд райстаид, уымæн ницы амал ардта,— йæ
ныфс нæ хаста Хæмыцмæ.